ناآرامی های عراق عامل توقف فرایند بازگشت شهفرایندان قرقیز - تور کیش

به گزارش گروه بین الملل خبرنگاران، هم زمان با شدت دریافت جنگ های نیابتی در کشورهای سوریه و عراق، موج شهفرایندان خارجی که به گروه های تروریستی پیوسته بودند روز به روز گسترش می یافت. منطقه آسیای مرکزی یکی از نقاطی بود که شمار قابل توجهی از شهفرایندان آن بنا به دلایل گوناگون هویتی، سیاسی، اقتصادی و اجتماعی به گروه های تروریستی همچون داعش و جبهه النصره پیوسته بودند. با این حال از سال 2017 که شکست یک به یک گروه های تروریستی و بازگشت ثبات به سوریه و عراق را شاهد بودیم، کشورهای آسیای مرکزی فرایند بازگرداندن شهفرایندان خود از این کشورها را شروع کردند.

اولویت نخست این کشورها بازگشت همسران و فرزندان این شهفرایندان بود که بعضا در زندان و یا کمپ های نگهداری آوارگان به سر می بردند. قزاقستان و تاجیکستان از جمله کشورهای پیش رو در این فرایند بودند. پس از آن ازبکستان نیز فرایند بازگشت شهفرایندانش را شروع نموده و در یک عملیات پیچیده و حساس (به گفته شوکت میرضیایف)، یک گروه 156 نفری به تاشکند منتقل شدند. ازبکستان اکنون در صدد بازگرداندن دومین گروه از شهفرایندانش از سوریه و عراق است.

با این وجود قرقیزستان و ترکمنستان دو جمهوری آسیای مرکزی بودند که تمایل کمتری به این فرایند از خود نشان دادند. در ترکمنستان همچنان هیچ اراده ای از سوی دولت برای بازگرداندن شهفرایندان این کشور از سوریه و عراق مشاهده نشده است. در قرقیزستان نیز اگرچه این فرایند وجود نداشت، اما پس از فشار افکار عمومی و تشویق کشورهای خارجی همچون ایالات متحده آمریکا، این فرایند در دستور کار نهاده شد.

نخستین زمینه فشار در این باره توسط یکی از فعالین سیاسی و اجتماعی قرقیز به نام کوبانچیبیک توکتوسانوف به وجود آمد که گفته بود برای فرایند بازگرداندن زنان و بچه ها قرقیز در سوریه و عراق نباید منتظر دولت نشست. وی در ماه سپتامبر ضمن بیان این که بیش از 1000 زن و کودک قرقیز در این دو کشور به سر می برند، گفته بود که گروه تحت نظر وی با شناسایی 150زن و کودک قرقیز، تصمیم به باز گرداندن آن ها به قرقیزستان را دارد. اگرچه این امر در عمل از سوی یک گروه غیردولتی غیرممکن به نظر می رسید، اما زمینه را برای مطالبه افکار عمومی نسبت به این شهفرایندان جلب نمود.

پس از آن بود که محمدکالی ابوالقاضی اف، نخست وزیر این کشور گفت که دولت قرقیزستان در صدد راهی برای بازگرداندن این زنان و بچه ها است. نخستین کوشش قرقیزها از عراق شروع شد. به گفته نخست وزیر قرقیزستان، یک گروه متشکل از ارگان های مختلف دولتی، زیر نظر جنیش رزاق اف، معاون نخست وزیر، وظیفه هماهنگ سازی های مربوط به این کار را بر عهده دارد. در همان ماه سپتامبر نیز یک هیات سیاسی و امنیتی قرقیز برای مذاکره با مقامات عراقی راهی بغداد شدند. در آن موقع آمارهای رسمی رقم 850 نفر را برای شهفرایندان قرقیز حاضر در عراق عنوان می کردند.

پس از آن نیز در ماه اکتبر و نوامبر بود که چنگیز آیداربیک اف، وزیر امور خارجه قرقیزستان خاطرنشان کرد که نخستین گروه از شهفرایندان قرقیز، شامل 70 نفر از زنان و بچه ها قرار است به زودی به این کشور بازگردانده شوند. این امر قرار بود با یاری سازمان های بین المللی و بعضی کشورهای خارجی صورت پذیرد.

با این حال، علی رغم آن که انتظار می رفت طی هفته های اخیر این عملیات به سرانجام برسد، همچنان نتیجه ای حاصل نشده است. آلماز ایمانقاضی اف، مدیر دپارتمان خدمات کنسولی وزارت امور خارجه قرقیزستان روز گذشته به خبرنگاران گفته بود که فرایند بازگرداندن شهفرایندان این کشور از سوریه و عراق پس از بازگشت ثبات و فروکش کردن ناآرامی ها در عراق مجددا از سر گرفته خواهد شد. به گفته وی، آمادگی ها و ارزیابی ها و تخصیص نیروهای مورد احتیاج برای این کار در حال حاضر اجرا شده است.

معاون وزیر امور خارجه قرقیزستان همچنین می افزاید: در حال حاضر دلایل عقلانی وجود دارد که ما نمی توانیم فرایند بازگرداندن بچه ها را به پیش ببریم. به ویژه به دلیل شرایط سیاسی در عراق این موضوع پیچیده تر شده است. پس از بازگشت ثبات به این کشور، ما دوباره این برنامه را فعال خواهیم کرد.

با این حال بعضی تحلیل گران معتقدند اگر رایزنی ها و مذاکرات مربوط به آماده سازی فرایند بازگشت شهفرایندان پیش از این به اتمام رسیده بود، عملیات نهایی در شرایط فعلی نیز قابل اجرا بود. تحلیل گران بر این عقیده اند که تهدیدات امنیتی و عدم اطمینان کامل از انجام مسالمت آمیز این فرایند، در کنار چالش های سیاسی داخلی در قرقیزستان عامل دیگر این موضوع بوده است.

هفته گذشته در منزل یکی از شهفرایندان این کشور که هم اکنون در مناطق جنگی سوریه به سر می برد شماری اسلحه و گلوله کشف شد. این جوان 28 ساله بخشی از خانواده اش از جمله پدر، مادر، خواهر و برادرزاده اش را سال 2014 به روسیه و از آنجا از راستا ترکیه به سوریه برده بود. وی عضو گروه تروریستی جماعت امام بخاری شده بود.

در کنار این تهدیدات امنیتی، شرایط سیاسی ایالات متحده در عراق را نیز می توان یک عامل دیگر در این زمینه بر شمرد. بخش مهمی از فرایند بازگشت شهفرایندان این کشورها از سوریه و عراق با یاری های روسیه و دولت آمریکا صورت می گیرد. بخش مهمی از منابع اقتصادی لازم برای این موضوع را نیز سازمان های بین المللی نظیر یونسکو بر عهده دارند. از این منظر می توان گفت که شرایط سیاسی اخیر ایالات متحده در عراق نیز می تواند یکی از عوامل به تاخیر افتادن این فرایند در نظر گرفته گردد.