پیام های زمستان بی برف - تور کیش

به گزارش خبرنگاران به نقل از روزنامه خبرنگاران، گرچه فرایند گرم شدن زمستان در چند سال اخیر شدت پیدا کرده اما این موضوع در زمستان امسال بیشتر به چشم آمده و آن طور که کارشناسان این حوزه به جام جم گفته اند بهمن امسال یک رکورد منفی عجیبی هم در این باره از خود به جا گذاشته و یکی از روزهای این ماه به عنوان گرم ترین روز زمستان 30سال اخیر بوده است.

اما گرم شدن زمستان ها چه دلایلی دارد و مهم تر این که چه پیامدی برای ما خواهد داشت؟ برهم خوردن نظام طبیعی فرایند فصل ها تنها برف بازی بچگانه ما را به نوستالژی بدل می کند یا در شیوه زیستی ما هم تاثیرات سوئی به جا می گذارد؟ آنچه تعیین است این که گرمای زمستان امسال یک نشانه است؛ علامتی که نشان می دهد از بین رفتن نوستالژی کودکی مان با کوتاه شدن زمستان ها کمترین پیامد ممکن در فهرست عواقب این پدیده است، آن طور که یک اقلیم شناس به جام جم می گوید، فهرست این عواقب بسیار طولانی تر از دلایل پیدایی این اتفاق است.

مدیرکل پیش بینی مرکزهواشناسی نیز به جام جم می گوید، میزان گرم ترشدن ایران طی نیم قرن گذشته، عدد درشت و هولناکی است. سریع ترشدن تبخیر دریاچه ها و منابع آبی، تخریب خاک و کاهش کیفیت محصولات و از بین رفتن برخی گونه های جانوری، تصویری آخرالزمانی از آن چیزی است که انتظارمان را می کشد.

دریاچه های خشک و زمین پوسیده

زمستان امسال با برف و باران اندک در حال سپری شدن است و آن طور که حالا کارشناسان این حوزه می گویند این فرایند ادامه هم خواهد داشت. مهم این است که حالا با آب رفتن زمستان ها چه عواقبی در پیش داریم؟ محمد موسوی، اقلیم شناس معتقد است این افزایش دمای زمستانه پیامدهای بسیاری به همراه دارد که یکی از مهم ترین آنها کمبود منابع آبی است، آن هم در کشوری مثل ایران که روی کمربند خشکسالی قرار داردو از دیرباز با مشکل کم آبی روبه رو بوده است.

او به جام جم می گوید: به عنوان نمونه به جز دریاچه ارومیه در حال حاضر 200دریاچه در سراسر دنیا به همین سرنوشت دچار شده اند. به این مفهوم که هم دچار تبخیر شدید آب به واسطه افزایش دما شده اند و هم در ورودی آب به دریاچه به علت بارش کم مشکل دارند. همه اینها را بگذارید کنار استفاده بیشتر از منابعی همچون آب که دلیلی بر کمبود این منبع مهم است.

مدیرکل پیش بینی مرکز هواشناسی هم باور دارد گرم شدن دما در زمستان باعث ذوب بیشتر برف می شود و ذوب برف بیشتر به مفهوم ذخیره برفی کمتر برای فصل خشکسالی یعنی بهار و تابستان است. او به ما می گوید: علاوه بر تشدید ذوب،خود برف هم کمتر می شود، ضمن این که بارندگی و بارش های ما امسال تا به امروز کمتر از حد نرمال بوده است.

بارش کم و دمای بالا باعث افزایش شدت تبخیراز سطح خاک می شود و خشک تر شدن سطح خاک را رقم می زند. همین عامل برای کشاورزی شرایط نامساعدی را پیش می آورد.

پیامدی به نام از بین رفتن ذخیره برفی را در میانه گفته های محمد موسوی، اقلیم شناس هم می توان یافت. او هم معتقد است با تداوم این شرایط، برف ذوب شده از حالت ذخیره منجمد خارج و دسترسی موثرمان در زمان نیاز از بین می رود.

او همچنین به پیامدهای بلندمدت این اتفاق اشاره دارد و به ما می گوید:طبیعت در یک شرایط معمولی پیامش را به انسان ها می رساند. به این مفهوم که وقتی هوا سرد می شود گیاهان و برخی گونه های جانوری به خواب می فرایند و با گرم شدن هوا شکوفایی گیاهان و بیداری این گونه ها آغاز می شود.

اما وقتی این چرخه طبیعی دچار بی نظمی می شود در نظام زیستی این گونه ها و گیاهان هم تاثیر مخربی می گذارد؛ چرا که این گونه ها با گرم شدن به طور غریزی بیدار می شوند اما وقتی با یک دوره موقت سرمای شدید رو به رو شوند، این نظام زیستی آسیب می بیند و بخش قابل توجهی از گیاهان را از بین می برد. اگر هم باعث از بین رفتن کامل آنها نشود کیفیت این محصولات را کاهش می دهد.

زمستانی که آب رفت

فرایند فصل ها تغییر پیدا کرده است، این که در بهار شاهد برف باشیم و در زمستان چشممان به آسمان سیاه شود، برای ذهنیت ما طبیعی نیست. دیگر چهارفصل بودن این سرزمین به رویایی می ماند و ترتیب فصل ها انگار به هم خورده است.

احد وظیفه اما معتقد است این تصور اشتباهی است که گمان کنیم حالا شاهد جا به جایی فصل ها هستیم. او می گوید: باید بگوییم طول تابستان های ما افزایش پیدا می کند و به دنبال آن زمستان های ما کوتاه تر می شود. در گذشته فصل بارش ها تا حدود خرداد ادامه داشت اما خرداد امسال در بسیاری از مناطق دیگر شاهد بارش نبودیم. از سوی دیگر بارندگی ها معمولا از مهرماه آغاز می شد اما حالا شاهد این هستیم که با گذشت چند ماه از مهر هنوز شاهد بارش ها نیستیم.

استناد به همان داده های 50ساله نشان می دهد طول تابستان حدود یک ماه افزایش پیدا کرده و از سه به چهارماه رسیده و طول زمستان هم حالا از سه به دو ماه رسیده است. محمد موسوی هم معتقد است زمستان دیگر ماهیت خود را از دست داده است. او ادامه می دهد: یکی از پیش فرض ها در شرایط کنونی همین است که دیگر زمستان ماهیت خودش را از جهت کاهش دما از دست داده و دیگر تفکیک فصل ها به معنای سابق آن مصداق ندارد.

اکنون در میانه زمستان هستیم در حالی که دمای هوا در هیچ ساعتی از شب به صفر درجه نرسیده. به همین دلیل است که وقتی در دی و بهمن یک سیستم ابری وارد می شود به جای این که شاهد برف باشیم شاهد بارندگی هستیم. بارندگی به جای بارش به مفهوم این است که رطوبت نمی تواند به مرحله انجماد برسد و تبدیل به برف شود.

زمستان داغ

وقتی از زمستان گرم حرف می زنیم از چه می گوییم؟ آنچه کارشناسان این حوزه به آن باور دارند این است که به طور کلی زمستان امسال گرم تر از حد طبیعی بوده است. به این مفهوم که اگر تغییرات دمایی کشور را از ابتدای سال آبی که اول مهر باشد تا امروز بررسی کنیم، متوجه می شویم دمای هوا در پاییز در نیمه غربی کشور بیش از حد نرمال بوده اما در نیمه شرقی این عدد کمتر از حد طبیعی بوده است.

برای فهم این موضوع احد وظیفه، مدیرکل پیش بینی مرکز هواشناسی معتقد است باید ابتدا سیمای پاییزه دمای هوای کشور را توضیح داد. مدیرکل پیش بینی مرکزهواشناسی به جام جم می گوید: دمای هوا در پهنه غربی کشورمان شامل استان هایی مثل ایلام، چهارمحال و بختیاری و کردستان کمتر از نرمال بوده است. به این مفهوم که دمای پاییزه این پهنه نسبت به دمای میانگین بلندمدت پاییز در این نقاط بیشتر از نرمال بوده اما دمای هوا در نیمه شرقی کشور و استان هایی همچون سیستان و بلوچستان، خراسان جنوبی و کرمان در پاییز کمتر از نرمال بوده اند.

میانگین اعداد در هر دو پهنه کشور اما نشان می دهد دمای کشور تفاوت چندانی با شرایط نرمال ندارد. اما شرایط زمستان حداقل در روزهای پایانی ماه دوم آن به شکل دیگری است؛ شکلی که کارشناسان این حوزه از آن به عنوان یک نشانه یاد می کنند.

پیامدهای بی نظمی فصلی

در زمستان امسال دمای کشور به طور کلی حدود یک درجه بالای مقیاس معمول بود. اما این ماجرا باز در نیمه شرقی کشور تقریبا در شرایط نرمال با گرایش به زیر نرمال بوده، در حالی که در نیمه غربی کشورمان این عدد بالای نرمال است. احد وظیفه می افزاید: با ورود به ماه بهمن بی هنجاری مثبت دما (آنومالی) برجسته تر شد و دمای بهمن در مقایسه با بلندمدت حدود 2.6درجه سلسیوس بیشتر از نرمال است که این یک عدد قابل توجه است.

معنای گفته او این است که زمستان امسال در مجموع بیش از 2.5درجه گرم تر از میانگین دمای زمستان نیم قرن گذشته است. عددی که هر چند برای مخاطب عام کم به نظر بیاید اما در باور این کارشناسان یک علامت آشکار و البته ناگوار است. ضمن این که این فرایند نشان از آن دارد که تا پایان سال هم بالاتر از نرمال بودن دما در زمستان را شاهد خواهیم بود. این گزاره به مفهوم این نیست که هوا سرد نخواهد شد اما اگر همواره میانگین بگیریم این دمای هوا به طور متوسط نسبت به آنچه در بلندمدت در زمستان ها رخ می داده است بالاتر خواهد بود.

محمد موسوی،اقلیم شناس و عضو هیات علمی دانشگاه زنجان معتقد است اتفاقا این بی نظمی فصلی باعث بروز روزهای بسیار سرد هم خواهد شد. او به جام جم می گوید: یکی از ویژگی های بی نظمی این سیستم موجود روزهایی بسیار بسیار سرد اما موقت در زمستان هم خواهد بود. این یکی از علائم سیستم هایی است که دچار نابهنجاری شده اند.

ایران داغ تر شده است

اقلیم، تنها آب و هوا نیست اما آب و هوا سنجه مناسبی برای تغییرات اقلیمی است. دلیل گرم شدن زمستان ها هم همین تغییرات اقلیمی است و تنها محدود به ایران نیست. اما تغییرات اقلیمی یک ترکیب کلی است و به طور تعیین چه دلایلی باعث گرم شدن زمستان شده است؟

احد وظیفه معتقد است امسال به طور نسبی بارندگی کمتر بوده است. او به جام جم می گوید: سیستم های باران زایی که از غرب حرکت می کنند و کل خاورمیانه را تحت تاثیر قرار می دهند و ایجاد بارش می کنند، در کشور ما امسال به دلایل مختلف کمتر از حد نرمال بوده است. وقتی سیستم های باران زا وارد نمی شوند یعنی ابری هم در آسمان ظاهر نمی شود و به تبع آن ابرناکی کمتر، تابش آفتاب بیشتری به همراه دارد. از سوی دیگر ساختار جو به گونه ای بود که نفوذ هوای گرمِ عرض های جنوبی بیشتر ازحد طبیعی بوده و مجموعه این عوامل سبب شده زمستان امسال گرم تر از حد معمول باشد.

اگر دمای 50سال گذشته را رصد کنیم متوجه می شویم برخلاف نوسان هایی در این بازه زمانی همواره حرکات در راستا گرم ترشدن پیش رفته است. بر اساس این داده ها می توانیم عنوان کنیم در نیم قرن گذشته دمای ایران حدود دو درجه افزایش پیدا کرده است. البته که این گزاره تنها محدود به ایران نیست و کشوری مانند سوئیس هم گرم تر شده است و این نشان می دهد تغییر اقلیم یک موضوع جدی است. توجه داشته باشیم دو درجه گرم ترشدن در مقیاس های تخصصی آن طور که احد وظیفه می گوید: عدد درشتی است و نباید آن را با دمای یک اتاق مقایسه کرد!

رویای ترسالی یا کابوس خشکسالی؟

اگرچه زمستان گرم امسال را باید به عنوان یک نشانه مهم در تغییرات اقلیمی پیش رو به حساب بیاوریم اما بارندگی های دو سال اخیر را هم برخی کارشناسان نشانه ای از ورود ایران به دوره ترسالی می دانند. البته که این نظر همه کارشناسان این حوزه نیست و برخلاف این عده برخی معتقدند بارندگی های فراتر از نرمال دو سال گذشته نه نشانه ای از ورود به ترسالی که به دلیل پیامدهای تغییر اقلیمی است و خوش باورانه است فکر کنیم به واسطه این بارندگی ها ایران وارد دوره ترسالی شده است.

این نوسان های بارندگی هم دلیلی بر ادعای این دسته از کارشناسان است. در حالی که سال آبی97- 96 یکی از کم بارش ترین سال های نیم قرن اخیر بوده که سال آبی 98 -97 پربارش ترین سال آبی نیم قرن اخیر لقب گرفته است. ورود به ترسالی یا خشکسالی را اگر علامت تغییرات اقلیمی بدانیم، این تغییرات در چه بازه زمانی بررسی می شود که بارندگی پیاپی دو ساله را نشانه ای از آن بدانیم؟ کارشناسان این حوزه معتقدند زمانی که می خواهیم تغییرات اقلیمی را بررسی کنیم باید یک دوره زمانی حداقل 30ساله را در نظر بگیریم.

صادق ضیاییان، دبیر مرجع ملی هیات بین الدولی تغییر اقلیم به ایسنا می گوید: درمورد شرایط بارش ها در ایران باید گفت بارش های خوب دو سال اخیر نشان دهنده پایان خشکسالی ها یا ورود به ترسالی نیست. در طول سال های اقلیمی گذشته، ما در کشور سال های خشک و ترسالی را تجربه کرده ایم و بر اساس آن یک میانگین عددی بارش برای ایران در نظر گرفته ایم؛ بنابراین صرف این که بارش ها طی دو سال اخیر بیشتر از حد میانگین بوده است نمی توان گفت اقلیم ما عوض شده و وارد دوره ترسالی شده ایم.

آیا رصد 30ساله برای فهم ترسالی یا خشکسالی را می توانیم به پیش بینی بارش های سال آینده تعمیم بدهیم؟ به این مفهوم که اصلا امکان پیش بینی شرایط بارش ها در سال آینده امکان پذیر است؟ احد وظیفه می گوید، چیزی به نام پیش بینی بارش ها در سال آینده هیچ استناد علمی ندارد. او می گوید: حتی پیش بینی های فصلی با همه امکانات موجود با ضریب درستی 60 تا 70درصد صورت می گیرد و اگر حرفی از شرایط بارش ها در یک سال آینده مطرح باشد، نام آن را نباید پیش بینی بگذاریم و تنها به واسطه آمارهای سال های گذشته می توان آن را چشم انداز بارش ها در سال آینده نامید.