نگاهی به فیلم روزی روزگاری در هالیوود؛ یک خوانش شخصی نوستالژیک
به گزارش تور کیش، جدید ترین فیلم کوئنتین تارانتینو، یکی از خاص ترین دوره های سینمای هالیوود را به عنوان بستر پیرنگ خود انتخاب نموده است. سال 69 میلادی، هالیوود به سرانجام عصر طلایی خود رسیده و در حال گذار از سیستم سنتی و استودیویی به سینمای دهه هفتاد است. فیلمسازان کلاسیک به شکل تدریجی جای خود را به غول های ریشوی جوان می دادند و گونه های سینمایی اسلوب های اصلی خود را دستخوش تغییر می دیدند. این تغییرات خصوصا بیشتر از هر ژانری در وسترن دیده می شد. وسترن سنتی که عمده شهرتش، مدیون بزرگانی چون جان فورد و هاوارد هاکس بود، آرام آرام وسترن های خشونت آمیز سام پکین پا و البته پیش از آن وسترن های بالغ آنتونی مان را به عنوان بدیل خود می دید. در کنار تمام این ها فرهنگ هیپی ها نیز شکل می گیرد و در همان سال 69 فیلم هایی مثل ایزی رایدر (دنیس هاپر) به آن ها می پردازند. آزادی های جنسی آرام آرام جای خود را در فرهنگ آمریکا و به تبع آن سینمای هالیوود باز می نمایند و خلاصه اواخر دهه شصت جامعه ی آمریکا دچار تحول های فراوان فرهنگی، عقیدتی و هنری شده بود.
از تور استانبول دیدن فرمایید و کلی مقاله و خبر جالب مطالعه نمایید.
روزی روزگاری در هالیوود محصول همین دوران است. محصول دورانی که قرار است ققنوس سینمای آمریکا پیش چشمان متولدین پیش از جنگ جهانی دوم بسوزد و به دستان متولدین پس از جنگ دوباره از خاکستر خود زاده گردد. تارانتینو که بارها ثابت نموده یک منبع زنده سینمایی باارزش است، این بار از حریم ارجاع دادن جلوتر رفته و اساسا در باک ماشین فیلمنامه اش سوخت بینامتنیت می ریزد. بینامتنیتی که از یک طرف برای سینه فیل ها جذاب و تماشایی است اما از سوی دیگر برای بیننده ای که با سینمای آن دوران حشر و نشر نداشته و نه نگاه نوستالژیک به اتفاقات آن موقع دارد و نه جنبه تحقیقاتی و پژوهشی اش برایش مهم است هیچ کششی ایجاد نمی نماید.
مشکل اصلی روزی روزگاری در هالیوود همین است. فیلم گروکشی می نماید. مخاطب عام که پیش از این با سینمای تارانتینو سرگرم شده، این بار جذابیتی برای نشستن پای آن نمی یابد؛ زیرا فیلم اساسا داستانی - به معنای کلاسیک آن - ندارد. فیلم قصه نمی گوید و تارانتینو به جای پیروی از یک الگوی تداومی منطقی- حتی به شکل غیر خطی مخصوص خودش - این بار به نظر می رسد فیلمی شخصیت محور ساخته که در آن هدف نه تحول شخصیت ها و ایجاد سمپاتی بین مخاطب و آن ها، بلکه هجو تاریخ، فرهنگ و شخصیت های مهم درگیر باشد. مخاطب باید فیلم های آن دوران را دیده باشد، داستان قتل شارون تیت توسط دار و دسته چارلز منسون را بداند و حتی کتاب رومن به روایت پولانسکی - که از بهترین نمونه اتوبیوگرافی های کارگردانان سینماست و در ایران توسط آزاده اخلاقی ترجمه شده است - را خوانده باشد تا متوجه تمام اتفاقات گردد.
فیلم با سه شخصیت خود به تناوب جلو می رود. ریک دالتون (لئوناردو دیکاپریو) بازیگری تقریبا تمام شده است که با مسائل فراوان روحی و کاری دست و پنجه نرم می نماید. او که احساس یک مهره سوخته را دارد پس از مشورت با تهیه کننده ای مشهور (آل پاچینو) تصمیم می گیرد تا به بازی در وسترن های اسپاگتی بپردازد. کلیف بوث (برد پیت) بدلکار ریک است و برای سالیان طولانی با او همکاری و رفاقت می نماید. از سوی دیگر رومن پولانسکی فیلمساز بزرگ سینما پس از موفقیت بچه رزماری به همراه همسر جذابش شارون تیت (مارگو رابی) در همسایگی ریک سکونت گزیده و زندگی شاهانه ای دارد. فیلم به موازات بین این سه شخصیت اصلی خود سوییچ می نماید و گهگاه تلاقی های بسیار کمرنگی نیز بین خط داستانی شارون تیت و خط داستانی ریک و کلیف رخ می دهد.
تارانتینو این بار بر خلاف همواره از جنب و جوش فیلم خود کاسته و روایتی نسبتا آرام با ریتمی نماید را در پیش می گیرد که نشانی از حال و هوای آثار دیوانه وار پیشین او ندارد. روزی روزگاری در هالیوود آرام آرام شخصیت ها را معرفی می نماید و سپس با همین طمأنینة روایتش را پیش می برد. این پیشبرد اما نه به شکل روابط علی و معلولی که به شکل روایت یک برش از تاریخ و بدون بهره مندی از هیچ اسلوب کلاسیک خاصی صورت می گیرد. فیلمساز از مانور روی شخصیت های خلق شده - خصوصا ریک - استفاده می نماید تا در نهایت با گذار از آن ها به بازنمایی یک دوره برسد؛ اما مشکل اینجاست که فیلم در نهایت تبدیل به یک اثر افراطی شده است. تارانتینو در این میل به قصه نگفتن تا حدی افراط نموده که انسجام فیلم از دست رفته است. این حجم پرهیز از قصه گویی تناقض غریبی با شخصیت های با پتانسیل فیلم و حال و هوا و موضوع کلی دارد و در نتیجه به جای رو به رو شدن با یک فرم جدید روایت، صرفا به یک روایت گسیخته می رسیم که بی دلیل طفره می رود و خودش را کش می دهد و توان دو ساعت و چهل دقیقه بودن را نیز ندارد.
اما خود شخصیت ها به دلیل حال و هوای کلی دهه شصت هالیوود و کاریزمای ذاتی بازیگران از جذابیتی برخوردارند که بار اصلی فیلم را بر دوش می کشد. دی کاپریو با یک بازی برونگرایانه به خوبی شمایلی از یک ستاره در حال افول را به نمایش گذاشته است. او که ستاره بختش رو به خاموشی رفته است، همچنان زندگی اصطلاحا لاکچری و مجللی دارد. در نقطه مقابل او کلیف قرار می گیرد که در یک تریلر با سگش زندگی می نماید و ماشینش قراضه است. با این وجود به طرز معناداری انسان شجاع تر، قدرتمند تر و درست حسابی تری از ریک به نظر می رسد. ابتدای فیلم در یک مصاحبه تلویزیونی ریک کلیف را به عنوان شخصی می داند که بار های سنگین شغل او را بر می دارد. در تمام طول فیلم نیز کلیف همچین نقشی را برای ریک ایفا می نماید. او ریک را از این سر شهر به آن سر شهر می رساند، آنتن تلویزیونش را درست می نماید و رسما تفاوتی با پادوی او ندارد.
اما نمی توان درباره فیلمی که محوریتش بر مبنای ماجرای قتل شارون تیت است، نوشت و درباره او صحبت نکرد. شارون تیت یکی از پیشگامان جدی آزادی های جنسی در اواخر دوران طلایی هالیوود بود. او با رفتارها و پوشش خاص خود سعی کرد نوعی هنجارشکنی را در جامعه آمریکا نهادینه کند و همین مسئله سبب تقبیح او از سوی بسیاری از رسانه های سنتی وقت شده بود. در نهایت قتل تراژیک او جامعه آمریکا را در حال عجیبی فرو برد. اکثر همان رسانه های مذکور پیش از دستگیری افراد منسون قتل شارون تیت را به دلیل همین زندگی خاص او می دانستند. تمام هالیوودی ها در آن موقع زندگی لاکچری داشتند، مواد مخدر مصرف می کردند- به قول پولانسکی کسی را نمیشناختم که حشیش نزند! - و مهمانی های خصوصی پرخرجی می گرفتند. قتل دردناک شارون تیت و دوستانش بسیاری از توجهات عمومی را به این سو برده بود که آن ها قربانی رفتارهای خود شده بودند.
حال مارگو رابی در نقش شارون تیت قرار است خوانش شخصی تارانتینو از او باشد. دوربین تارانتینو با نوعی نگاه خیره چشم چران - از همان جنس نگاهی که لورا مالوی در مقاله مطرحش لذت بصری و سینمای روایی مطرح می نماید - شارون تیت را زیر نظر دارد. ما به خصوص او را هنگام رقصیدن های طولانی مدت و یا قدم زدنش در سطح خیابان ها می بینیم. در واقع پرداخت شخصیت او محصور به همین حد باقی مانده و مثلا هیچ نوع برخوردی بین او و همسرش پولانسکی دیده نمی گردد. تارانتینو شارون تیت را دختری زیبا می بیند که از معروفیت خود لذت وافری می برد و این امید را دارد که ستاره مشهوری گردد. شهوت شهرت و دیده شدن در او زبانه کشیده اما او به جای حرص زدن سعی می نماید از موقعیت هر چند کوچکی که برایش به وجود آمده نهایت لذت را ببرد. لذتی که او در سالن سینما - با نماهای معروف فتیشیستی محبوب تارانتینو! - از دیدن خود روی پرده سینما و البته تشویق ها و خنده های مردم می برد حقیقتا ناب جلوه می نماید.
هیپی ها نیز نقشی اساسی در فیلم تارانتینو دارند. همان طور که پولانسکی می گفت شارون همواره هیپی ها را بی آزار می دانست، فیلم نیز با همین نگاه آغاز می گردد. دختر هیپی که با برد پیت یکی از خرده داستان ها را شکل می دهد، او را به قرارگاه هیپی ها می برد تا با زندگی آن ها آشنا شویم. وقتی فیلم بحث منسون ها را پیش می کشد به نظر آن ها را هیپی هایی منحرف شده از اصول واقعی هیپی ها می داند. نگاه تارانتینو بر خلاف شخصی مثل دنیس هاپر در ایزی رایدر نگاهی همدردانه نسبت به هیپی ها نیست. او چنان دل خوشی از آن ها ندارد و در نهایت نیز با انتها بندی اش این موضوع را ثابت می نماید.
هجو شخصیت ها از دیگر ویژگی های مهم این فیلم است. تارانتینو نوعی پارودی را در قبال شخصیت های تاثیرگذار سینما استفاده می نماید. او بروس لی را به تمسخر می گیرد و در سکانسی کتک خوردنش از برد پیت را به تصویر می کشد. طبق گفته پولانسکی در واقعیت بروس لی در آن موقع استاد شارون تیت بوده که قرار بوده در یکی از فیلم ها نقش یک استاد کنگ فو را بازی کند. پولانسکی در کتاب خاطرات خود از این موضوع که بروس لی حقیقتا مبارزی افسانه ای بوده پرده بر داشته و حتی او را یکی از اولین اشخاصی دانسته که در هنگام قتل شارون به وی مظنون شده است. اما خوانش شخصی تارانتینو از کاراکتر بروس لی به عنوان یک شمایل رزمی، حالتی کاریکاتورگونه دارد.
این خوانش شخصی تارانتینو از تاریخ به شکلی عجیب در انتها بندی فیلم نمود پیدا می نماید. انتها بندی ای که مانند فیلم حرام زاده های بی آبرو بر خلاف واقعیت حادث شده است، اما همین وجه فانتزی پررنگ آن سبب جذابیتش شده است. این خوانش های شخصی تارانتینو را می توان آمال و آرزو های او در قبال تاریخ دانست. او در حرام زاده های بی آبرو دنیایی را می سازد و به آن اعتقاد دارد که یک دختر کم سن و سال هیتلر و گوبلز را با هم در یک سالن تئاتر به هوا می فرستد. در این جا نیز دنیای ایده آلیستی او به حقیقت ماجرا می چربد و البته اگر منطقی فکر کنیم حرکتی توام با احترام به پولانسکی نیز هست. قطعا تماشای ورژن بازنمایی شده از جنازه مثله شده شارون تیت و بچه درون شکمش برای پولانسکی پس از گذشت 50 سال هنوز هم وحشتناک باشد.
روزی روزگاری در هالیوود فیلم متوسطی است. برای من که شیفته آثار تارانتینو هستم روزی روزگاری در هالیوود جزو آثار معمولی اوست که نه دنیای همیشگی آثارش را دارد - مگر انتهای فیلم - و نه المان های خلاقانه همیشگی آثارش را. فیلم به واسطه موضوعش یک نگاه نوستالژیک و جذاب به یکی از خطیر ترین دوران تاریخ سینمای هالیوود دارد، اما مسائل عمده خصوصا در امر روایت سبب شده تا در نهایت بتوانیم آن را یک فیلم معمولی بدانیم.
نقد فیلم روزی روزگاری در هالیوود بازتاب دیدگاه های شخصی نویسنده است و لزوما موضع خبرنگاران مگ نیست.
منبع: دیجیکالا مگ