حقایق جالب درباره دریای خزر؛ بزرگ ترین دریاچه دنیا - تور کیش

دریای خزر، بزرگ ترین دریاچه جهان، در شمال کشور ایران واقع شده است و از شمال به روسیه، از غرب به روسیه و جمهوری آذربایجان، از شرق به جمهوری ترکمنستان و قزاقستان محدود می گردد. این دریا در میان خشکی محدود شده است و به صورت مستقیم با هیچ یک از آب های آزاد جهان ارتباط ندارد. در سال های اخیر به وسیله کانال رود ولگا-دن، خزر به دریای سیاه متصل شده است.

دریای خزر 600 هزار 384 کیلومتر مربع (یک چهارم مساحت ایران) وسعت دارد و طول آن برابر با 1205 تا 1280 کیلومتر است. پهنای بزرگ ترین دریاچه جهان، 202 تا 554 کیلومتر بوده و عریض ترین منطقه آن هم کمی بالاتر از سواحل جنوبی است. گودترین نقطه خزر در نزدیکی سواحل ایران عمقی برابر با 980 متر دارد که حجم آب آن برابر با 790 هزار کیلومتر مکعب است.

خزر در ایران 740 کیلومتر ساحل داشته و به ترتیب در کشورهای آذربایجان 1894، روسیه 815، قزاقستان 800 و ترکمنستان 1789 کیلومتر ساحل دارد. بدون شک دریای خزر نقش بسیار مهمی در منطقه و اقلیم خشک ایران بازی می نماید و بستر بسیار مهمی برای انتقال انرژی است. سالانه 600 هزار تن آبزی از آب های خزر صید می گردد که این عدد قابل توجه در گردش اقتصادی و اقتصاد منطقه نقش مهمی ایفا می نماید.

در این مطلب به سراغ حقایق جالب درباره دریای زیبای خزر، اولین گزینه برای گذراندن تعطیلات، رفته ایم. 21 مرداد روز ملی دریای خزر نام گذاری شده است، با توجه به نزدیکی این روز خواندن این مقاله در این ماه گرم خالی از لطف نیست:

1. دریای خزر در گذشته های دور بخشی از دریای تتیس بود که اقیانوس آرام را به اقیانوس اطلس متصل می کرد. از 60 میلیون سال پیش راه خزر به اقیانوس آرام و اقیانوس اطلس کم کم بسته شد.

2. دریای طبرستان یکی از نام هایی است که در منابع کهن از آن برای نام گذاری دریای خزر استفاده شده است. بر اساس اسناد تاریخ شناسان روسی در قرن دوازدهم این دریا در نزد ایرانی ها همچنان طبرستان نامیده می شده است.

3. از سال 1381 نام رسمی این دریا در مکاتبات رسمی ایرانی دریای خزر و در مکاتبات انگلیسی، دریای کاسپین خوانده شد.

4. کاسپین اصطلاحی است که در زبان غربی و عبری برای خواندن دریای شمال ایران استفاده می گردد. کاسپی ها قومی سفیدپوست بودند که از هزاره دوم پ.م تا عصر ساسانی در منطقه دریای کاسپین یا خزر می زیسته اند.

5. کتاب مفقوده خوتای نامگ قدیمی ترین منبع مکتوبی است که برای اولین بار نام دریای خزر در آن آورده شده است. در این منبع برای نام گذاری این دریا از نام دریای گیلان استفاده شده است.

6. یکی دیگر از نام های کهن دریای شمال ایران، دریای تپورستان، تبرستان یا طبرستان است. بر اساس نوشته های نوجین زیس تاریخ نویس روسی، ایرانی ها در قرن دوازده این دریا را با چنین نام هایی می خواندند. در رابطه با درستی این منبع شک و شبهه های زیادی وجود دارد و بسیاری بر این باور هستند که این نام گذاری تنها اشتباهی در ترجمه است.

7. در اوستا از نام فراخ کرت برای نام گذاری دریای خزر استفاده شده است. فراخ به معنی وسیع و کرت به معنی بریده شده است. فراخ کرت چندین معنی دارد که درست ترین معنی را می توان زمین بزرگ تکه تکه شده دانست.

8. در بعضی از منابع مکتوب به این موضوع اشاره شده که خزرها قومی بودند که بارها قصد تجاوز به مرزهای ایران را داشتند، ولی پادشاهان ساسانی دست آن را کوتاه کردند.

9. عده ای بر این باور هستند که انتخاب نام خزر برای دریای شمال ایران، اشتباه است و در واقع خزرها قصد غصب این سرزمین را داشته اند.

11. دریای خزر بیش از 400 گونه و ریزگونه ماهی را در خود جای داده است.

12. بیش از 90 درصد صید ماهی های خاویاری مختص دریای خزر است و بیشترین بخش صیدآن از سمت ایران صورت می گیرد.

13. در آب دریای خزر خبری از کوسه نیست، آب این دریا در دسته آب های نیمه شور است و این آبزی تنها در آب های شور زندگی می نماید.

خزر بعد از خلیج فارس و سیبری، از لحاظ ذخایر نفت و گاز موجود در ساحل و زیر بستر مقام سوم را دارد.

14. سطح دریای خزر 26 تا 28 متر پایین تر از سطح دریاهای آزاد است.

15. در عهدنامه ترکمانچای حق داشتن نیروی دریایی در دریای خزر از ایرانی ها گرفته شد، ولی دوباره در عهدنامه دوستی ایران و روسیه در سال 1300 این حق میان ایران و شوروی سابق به تساوی رسید.

16. تا سال 1998، قزاقستان و آذربایجان سهمی از دریای خزر نداشتند، ولی در این سال 27 درصد دریا سهم قزاقستان و 18 درصد سهم آذربایجان شد. ایران و ترکمنستان تا به امروز نظام تقسیم دریای خزر را به رسمیت نپذیرفته اند.

17. حدود 4 درصد از ذخایر نفت و گاز جهان از دریای خزر به دست می آید.

18. در سال 1994 آذربایجان قراردادی برای استخراج نفت دریای خزر با شرکت هایی از روسیه، نروژ، انگلیس، ترکیه، عربستان و آمریکا بست. در نوامبر همان سال از ایران هم خواست تا به قرارداد بپیوندد، ولی آمریکا با این بهانه که نمی تواند با ایران معامله کند، این قرارداد را لغو کرد.

19. خزر منبع بزرگی از سوخت های هیدروکربنی است که بخش عمده برداشت این زمینه متعلق به جمهوری آذربایجان است.

20. بر اساس آمار گرفته شده در سال 2012 جمهوری آذربایجان روزانه 890 بشکه نفت، روسیه 6 هزار بشکه، قزاقستان 3 هزار بشکه از دریای خزر استخراج می نمایند، در حالی که استخراج ایران از این دریا صفر است؛ علت اصلی این رویکرد، وجود خلیج فارس در جنوب کشور بوده که منبع بسیار بزرگ و باارزشی است.

21. سالانه 122 هزار تن آلودگی ناشی از استخراج نفت وارد آب های خزر می گردد.