روانشناسی رشد چیست؟ - تور کیش

خبرنگاران | سرویس روانشناسی - روانشناسی رشد یکی از گرایشات روانشناسی است که فرایند رشد انسان را مورد بررسی قرار می دهد. در این بین با شاخه های دیگر علم مرتبط شده و شاید بتوان آن را یک علم بین رشته ای قلمداد کرد. بنابراین شناخت کافی از علم روانشناسی رشد منوط به شناخت همه این رشته هاست تا بتوانید کل موضوع را متوجه شوید. نظریات قابل توجهی در این زمینه ارائه شده است که باهم برخی از نظریات معین کننده را بررسی می کنیم.

روانشناسی رشد چیست؟

روانشناسی رشد، شاخه ای از علم روانشناسی است که هدف آن بررسی فرایند رشد انسان از کودکی تا سالمندی است. در این مطالعات علاوه بر تغییرات جسمی و فیزیکی حاصل از رشد، تغییرات و درواقع فرایند رشد اجتماعی افراد هم مورد بررسی قرار می گیرد و تاثیراتی که محیط و فرهنگ بر روی فرایند رشد فرد می گذارد مورد توجه قرار می گیرد.

نظریه های روانشناسی رشد

تئوری مراحل پیاژه

یکی از چهره های برجسته در شاخه روانشناسی رشد، ژان پیاژه (Jean Piaget) است. او تئوری مرحله را اینگونه توضیح می دهد که همه انسان ها در یک جهت معین و مشابهی فرایند رشد را طی می کنند. مراحل رشد پیاژه هرکدام براساس ویژگی های خاصی قابل تعریف و تشخیص هستند به گونه ای که در هر مرحله می توان مرحله بعدی را پیش بینی کرد.

یکی از جالب ترین مواردی که در این نظریه مطرح می شود این است که به عقیده پیاژه، بچه ها به جای رفتار های غریزی و یا ذاتی، براساس دانش حاصل از تجربه اطلاعات را کسب می کنند و آن ها را یاد می گیرند. برهمین اساس این نظریه طرفداران بسیاری پیدا کرد چرا که آن ها معتفد بودند این نظریه می تواند به رویکرد های آموزشی موفقی ختم شود. در واقع، بسیاری از مدارس ابتدایی و پیش دبستانی آن زمان این نظریه را به کار گرفته و آن را در برنامه های درسی خود تاثیر دادند.

پیاژه آزمایشات زیادی با بکارگیری پرسش های سقراطی انجام داد تا از نظریه اش دفاع کند. برای مثال تعدادی آبنبات را در دو خط چید که یکی طولانی تر با قطعات کمتر و یکی کوتاه تر با قطعات بیشتر بود. هنگامی که بچه ها گفتند که خط طولانی بیشتر بود، چون بزرگتر بود، پرسش های سقراطی به کار برده شدند تا بچه ها را در فرایند تصمیم گیری به عقب برگردانند تا آن ها یاد بگیرند از این استدلال برای تجربه ها و شرایط دیگر استفاده کنند.

لو ویگوتسکی و محتواگرایی اجتماعی

محقق دیگری در روانشناسی رشد، به نام لو ویگوتسکی (Lev Vygotsky) عنوان داشت که بزرگسالان سهم زیادی در فرایند رشد بچه ها دارند. بر این اساس او به جای رویکرد آموزشی مستقیم، معتقد بود که بزرگسالان در مراحل خاص و عطف فرایند رشد بچه ها به نام دوران رشد پروگزیمال مداخله می کنند، در این زمان ها کودک در حال گذار از یک مرحله به مرحله بعدی است و بزرگسال بیشترین تاثیر را روی او دارد.

براساس این تئوری، رشد انسان در نتیجه تعامل او با اجتماع اتفاق می افتد. کودک از طریق این تعامل است که به مرور از اطرافیان می آموزد و رشد می یابد. این آموزش می تواند به نسبت فرهنگ های مختلف تفاوت کند، اما در اصل در همه جوامع این اتفاق می افتد، جامعه بر کودک و کودک بر جامعه تاثیر می گذراد.

نظریه رشد اریکسون؛ رشد روانی-اجتماعی

این نظریه یکی از شناخته شده ترین تئوری های حوزه روانشناسی رشد است. اریکسون، به تدریس هنر مشغول بود که توسط آنا فروید، دختر زیگموند فروید به تدریس در مدرسه اش دعوت شد. به همین ترتیب اریکسون راه به خانواده فروید پیدا کرد و به روانشناسی علاقه مند شد. وی پس از فارغ التحصیلی به عنوان روانشناس کودک در بوستون مشغول به کار شد و با دانشگاه هاروارد نیز همزمان همکاری می کرد.

وی فرصتی یافت تا به مشاهده بچه ها قبیله های سرخپوستی سو بپردازد و پس از آن قبیله یوراک. براساس این مشاهدات او پس از ده سال مطالعه و بررسی زندگی بچه ها این قبایل کتابی به نام کودکی و جامعه منتشر کرد. مفاهیم عمده ای که در این کتاب آمده بود اپی ژنتیک رسش، دوره زندگی و هویت بود.

اپی ژنتیک رسش به سلسله مراتب رشد انسان اشاره دارد و عنوان می کند که هر مرحله از رشد انسان، مربوط به رشد و شکل گیری بخش معینی از شخصیت است و هر فرد با گذر از تمام این مراحل هویت فردی خود را کسب کرده و دارای یک شخصیت می شود.

دوره زندگی، شامل پنج مرحله نوزادی، پیش از مدرسه، سال های ابتدای مدرسه، دوران یادگیری مهارت ها و درآخر کسب هویت و سه مرحله مرتبط با دوران بزرگسالی می شود.

هویت در دوران نوجوانی فرد شکل می گیرد، زمانی که انسان به مرور خود را به عنوان انسانی منحصر به فرد شناخته و از خود و ویژگی های خود آگاه می شود.

پرسش هایی که در روان شناسی رشد مطرح می شوند

مباحث زیادی در علم روانشناسی رشد وجود دارند که هنوز پاسخ و نتیجه ثابتی ندارند. برخی از این جنجال ها مربوط به اعتقاد برخی روانشناسان بر اهمیت وراثت نسبی در مقابل محیط در فرایند رشد است. در این بحث در واقع طبیعت در مقابل وراثت قرار می گیرد. آیا وراثت تاثیر بیشتری دارد یا محیط کودک؟ در حال حاضر تاثیر گذاری هر دو بر فرایند رشد انسان توسط بسیاری از پژوهشگران پذیرفته شده است، اما همچنان بر سر گرایشات جنسی و استعداد های افراد اختلاف نظر وجود دارد.

بیشتر بخوانید:آیا شخصیت اکتسابی است یا ارثی؟مطالعه فرایند رشد انسان حوزه ای تقریبا تازه است و تجربه تحقیقاتی زیادی در این حوزه هنوز وجود ندارد. در دهه های 60 تا 70 تقریبا حال و هوای روانشناسی رشد آرام بود و همه پژوهشگران دارای اتفاق نظر بودند. اما همچنان اختلافاتی بر چگونگی تغییر در فرایند رشد انسان وجود داشت. نظریات موجود در این حوزه حاصل ترکیب این برآورد ها با پژوهش ها بوده است که باهم تعدادی را بررسی کردیم.

اگر در این زمینه سوال یا نظری دارید آن را با ما در میان بگذارید.

منبع: setare.com