تاریخچه و نقشه جامع شهر مهاباد در ویکی خبرنگاران - تور کیش

به گزارش خبرنگار حوزه سفر و گردشگری گروه اجتماعی خبرگزاری خبرنگاران, مَهاباد، مرکز شهرستان مهاباد و یکی از شهرهای کُردنشین استان آذربایجان غربی در ایران است. این شهر که در جنوب استان و در منطقه تاریخی مکریان واقع شده است،مرکز حکومت امرای مکری بود، حکومتی که در این شهر اقدام به ضرب سکه کرد. مهاباد شهری سرسبز است و در میان چندین کوه واقع شده است. بر اساس سرشماری عمومی نفوس و مسکن کشور در سال 1395 جمعیت این شهر 168٬393 نفر بوده است. مهاباد که به نگین آذربایجان غربی مشهور است همه ساله بیشترین آمار گردشگران را در این استان به خود اختصاص می دهد. از جاذبه های گردشگری این شهر می توان به رودخانه و سد مهاباد که یکی از نزدیکترین سدها به محلات مسکونی در دنیا است، بازارچه ها و بازار عظیم تاناکورای مهاباد که تأمین کنندهٔ اصلی لباس دیگر بازارها و مغازه های تاناکورای کشور محسوب می شود، همچنین وجود جاذبه های طبیعی همچون تالاب های بین المللی کانی برازان و قوپی باباعلی، دخمه مادی فخریگاه و غار سهولان (دومین غار عظیم آبی ایران) در حاشیه و اطراف شهر اشاره نمود.

مهاباد در ابتدا آبادی کوچکی بوده است که در سال 1038 قمری و در اواخر حکومت شاه عباس صفوی، بداق سلطان حاکم ایل مکری محل حاکمیت خود را به مهاباد انتقال داد و در اقدامات عمرانی متعدد این شهر را توسعه بخشید.این شهر پایتخت جمهوری مهاباد نیز در سال 1946 میلادی بوده است.منطقه مهاباد، صحنه درگیری های مکرر سیاسی در دوران مدرن بود، به طوری که پس از جمهوری 11 ماهه مهاباد این شهر مرکز ناسیونالیسم کُرد[نیازمند منبع] نهاده شد و در دوران انقلاب 1357 ایران به مدت کوتاهی تحت کنترل کردها بوده است.

مهاباد از شمال با میاندواب، از غرب با پیرانشهر و نقده، از شرق با بوکان و از جنوب با سردشت هممرز است.

پیش از اسلام

ساوجبلاغ دیروز یا مهاباد امروز به دلیل داشتن موقعیت جغرافیایی ممتاز با وجود دشت ها و جلگه های حاصلخیز در شمار قدیم ترین سکونتگاه های بشری به شمار می رود. آنالیز های علمی، شواهدی را از وجود مردمی با تمدن کشاورزی و دارای سفال های منقوش که هم زمان با تمدن های سیلک 3 و شوش بوده اند نشان می دهد. مردمان این تمدن ها در 3٬500 پیش از میلاد با تمدن های فلات ایران و میان رودان رابطه داشته اند. آنالیز های باستانشناسی شهر ویران و یوسف کندی این موضوع را ثابت می نماید. این تمدن ها تا پیش از هجوم آشوریان در هزاره اول پیش از میلاد دارای ثباتی نسبی بوده اند.

پس از هجوم آشوریان و نابودی تمدن های اورارتو و مانا، مردمان آن ها به سوی نواحی جنوب و جنوب غربی استان آذربایجان غربی فعلی مهاجرت کردند. خبرنگارانن برای محافظت از خود در مناطق کوهستانی این نواحی دژهایی ساختند که بقایای این دژها مانند قلات شاه هنوز در منطقه وجود دارند.

در دوران آرامش این منطقه مادها آغاز به سکونت در آن کردند. آرامگاه فقریکای (فخریکا) گواه حضور خبرنگارانن در این منطقه است؛ [نیازمند منبع]ولی با هجوم آشوریان، آرامش از این منطقه رخت می بندد؛ به طوری که تا دوره هخامنشیان زندگی در این منطقه تنها در دژها و مناطق کوهستانی، با حکمرانی های قبیله ای و اقتصاد شبانی ادامه یافت. در دوران هخامنشیان، امنیتی نسبی در منطقه برقرار شد ولی به دلیل اینکه این منطقه یکی از گذرگاه های یونانیان برای حمله به ایران بود دوباره امنیت از منطقه رخت بربست. این منطقه به دلیل تهاجمات مکرر یونانیان صدمات فراوانی دید. برای همین یکی از مجرب ترین شاخه های پارتیزانی ارتش اشکانیان در این منطقه استقرار یافت. تا دوره ساسانیان نیز منطقه، موقعیت حساس استراتژیک خود را حفظ کرد.

بطلیموس نیز مهاباد را داروشاه و راولینوس به نام دارایاس نامیده است و امروزه در سه فرسنخی شهر فعلی قریه ای به نام دریاز (دریاس) مشهود است که از قرار معلوم شهر دارایاس آنجا بوده است.

پس از اسلام

جمعی از سران مهاباد، سال 1929

فرد سمت راست: سعیدخان بهادر حاکم وقت ساوجبلاغ (مهاباد)

مهاباد (ساوجبلاغ مکری) شهری ست قدیمی که در ازمنه پیشین مرکز نواحی کردنشین (مکریان) بوده است. دیرینگی این شهر دست کم به دوران صفوی بازمی شود.

شهر مهاباد در کالبد کنونی توسط صارم بگ از ملوک کُرد ساوجبلاغ مُکری در اوایل سدهٔ 11 هجری در بخش شمال نزدیک به خم رودخانه مهاباد محله باغ سیسه فعلی بنا گشت.

امپراتوری صفویه به نام اسلام شیعه و علیه کردهای سنی، داریاز مهاباد را ویران کرد.

معاصر

جمهوری مهاباد در سال 1946

برافراشتن پرچم این جمهوری بر بالای ساختمانی در اطراف میدان چوارچرای سابق یا شهرداری کنونی

این شهر در دهه های گذشته آشوب های سیاسی نیز به خود دیده است. مقر جمهوری مهاباد که در سال 1946 برابر با سال 1325 تشکیل شده بود، در شهر مهاباد بود. پس از انقلاب، حزب دمکرات کردستان ایران در اسفند 1357در جریان میتینگی عظیم فعالیت های علنی خود را پس از 32 سال از سر گرفت. اندکی بعد دفتر سیاسی حزب دمکرات در محل خانهٔ جوانان مستقر شد. علاوه بر این کومله نیز با گشایش دفتر در این شهر به فعالیت پرداخت. در اواخر سال 1358 بیش از 25 حزب سیاسی در این شهر فعالیت می کردند. اندکی بعد، گروه های چپ ایرانی قانون اساسی جمهوری اسلامی را غیردمکراتیک و واپسگرایانه خواندند. این گروه ها پس از مدت ها مذاکره تصمیم گرفتند تا یک قانون اساسی جدید را به تصویب برسانند. از آنجا که عمده مذاکرات و هماهنگی های این قانون اساسی در مهاباد اجرا شده بود، به میثاق مهاباد شهرت یافت. اما درست در روزی که قرار بود این مذاکرات با حضور ده ها گروه نهایی شود، ارتش از دو محور به مهاباد حمله کرد.

مهاباد تا پاییز 1359 دو بار میان جمهوری اسلامی و پیشمرگان دمکرات -کومله دست به دست شد. تنها در هفتهٔ آخر شهریور 1359 بیش از 650 نفر از ساکنان شهر بر اثر گلوله باران ارتش در این شهر کشته شدند.

تقسیمات سابق مهاباد و حومه و توابع تا سال 1322 خورشیدی بدین توضیح بوده است:

بخش مرکزی مهاباد، بخش بوکان، بخش نقده، بخش اشنویه، بخش مرحمت آباد (که بعداً میاندوآب نامیده شد)، بخش شاهیندژ، بخش تکاب، بخش سقز، بخش بانه، بخش سردشت، بخش پیرانشهر.

بخش های پیرانشهر، نقده و اشنویه از سال 1322 به علت عدم وجود ارتش ایران در مهاباد موقتاً تا اعادهٔ وضع عادی ضمیمه شهرستان ارومیه شدند. بخش های سقز، بانه و سردشت نیز از همان تاریخ و به همان دلیل ضمیمه شهرستان سنندج شدند.

بخش های میاندوآب، شاهین دژ و تکاب نیز ضمیمه سنندج گشتند. تنها بوکان همراه مهاباد ماند. اما از بعد از ورود مجدد ارتش در 21 آذر سال 1325 شمسی بخش های مذکور نه تنها به مهاباد ضمیمه نشدند بلکه هر یک از بخش های: میاندوآب، نقده، تکاب، پیرانشهر، سقز، بانه و سردشت خود تبدیل به شهرستان شدند. بوکان نیز در 28 اسفند سال 1368 از مهاباد جدا شد و تبدیل به شهرستان شد.

انتهای پیغام/