گرگیعان؛ آیینی از دل تاریخ - تور کیش

پسر بچه ها دشداشه و دختر بچه ها، پیراهن های چین دار به تن دارند و در دست هایشان کیسه های پارچه ای دوخته شده است. گروه گروه به سمت خانه ها می فرایند، در می زنند و تکرار می نمایند: ماجینه یا ماجینه؛ حل الکیس و انطینا ( آمدیم آمدیم، کیسه را باز کن و به ما عیدی بده). شیرینی و هدیه شان را که بگیرند به سمت خانه بعدی می فرایند و همین کار را تکرار می نمایند. این جشنی است که مردم عرب کشورمان در شب پانزدهم ماه رمضان و میلاد امام حسن مجتبی(ع) برگزار می نمایند.

آنچه که عظیم ترها و سالمندان خوزستانی از رسم قُرقیعان یا همان گرگیعان روایت می نمایند این است که در زمان میلاد امام حسن مجتبی(ع)، بچه ها و مردم مدینه برای دریافت هدیه و مژدگانی به مناسبت تولد اولین نوه پیامبر به سمت خانه ایشان و خانه امام علی(ع) رفته اند و کلمه قره العین یعنی نور چشم را تکرار نموده اند. گفته می گردد این شادی مردم مدینه، هر ساله تکرار و به یک آیین بین مردم عرب چندین کشور تبدیل شد. به مرور کلمه قره العین به قرقیعان و در عربی محلی به گرگیعان تبدیل می گردد. این آیین سنتی میان عرب های خوزستان، هرمزگان، کیش، بوشهر و کویت، عراق، بحرین، امارات و شرق عربستان برگزار می گردد.

جشنی با موضوع بچه ها

قاسم آل کثیر این آیین را در سال 1395 به نام مردم عرب کشور به ثبت ملی رسانده است. او می گوید: جشن گرگیعان یکی از آیین های معنوی بخش جنوبی کشورمان است. آل کثیر عنوان می نماید: در بعضی مناطق مانند شهرستان شادگان و جزیره کیش در سال دو بار جشن گرگیعان برگزار می گردد؛ یک بار در نیمه ماه شعبان به مناسبت میلاد امام زمان(عج) و بار دیگر در نیمه ماه رمضان به مناسبت میلاد امام حسن مجتبی(ع) برگزار می گردد. او می افزاید: گرگیعان از معدود جشن هایی است که موضوع اجرای آن با بچه ها است و به عنوان یک جشن بچه هاه برگزار می گردد.

آل کثیر با بیان این که روایت سالمندان و قدیمی ترها از گرگیعان بسیار است. بیشتر ما شنیده ایم که در خوزستان تمام بچه ها منتظر نیمه ماه رمضان بودند و از روز قبل کیسه هایشان را آماده می کردند تا در شب پانزدهم ماه رمضان، پس از شنیده شدن صدای اذان در کوچه ها و خیابان ها بفرایند. آل کثیر می افزاید: بچه ها با عبارت هایی که در این آیین مرسوم است، از صاحب خانه طلب شیرینی می نمایند و صاحب خانه نیز با شیرینی به استقبال بچه ها می رود. بچه ها نیز در مقابل دریافت هدیه با عبارت های آهنگین یا شعر برای صاحب خانه آرزوی سلامتی و دعای خیر می نمایند.

گرگیعان مجازی برگزار می گردد

این فعال فرهنگی درباره تجربه اجرای گرگیعان در زمان شیوع کرونا در کلانشهر اهواز عنوان می نماید: در این دو سالی که کرونا در سطح دنیا شیوع پیدا نموده است، مراسم را به صورت مجازی اجرا کردیم و این فرصتی بود برای کشاندن گرگیعان به خانه های مردم و نه اجرای فستیوالی این آیین سنتی؛ چرا که اجرای فستیوالی یک میراث سنتی، شیوه صحیحی نیست و باید در محله ها باشد اما کرونا به ما یاری کرد تا بتوانیم این آیین را به خانه ها بازگردانیم. آل کثیر تصریح می نماید که ضمن رعایت پروتکل های بهداشتی و در خانه ماندن، طبق فراخوانی که به مردم خوزستان داده می گردد؛ جشن گرگیعان را در خانه برگزار نموده و با ارسال فیلم و عکس های مبتکرانه در این جشن مجازی شرکت نمایند.

او می گوید: گرگیعان و گرگیعان ا... یخلی الرضعان (گرگیعان و گرگیعان، خدا فرزندان شیرخوارتان را نگه دارد) ماجینه یا ماجینه حل الکیس و انطینه (آمدیم آمدیم، کیسه را بازکن و شیرینی بده) عبارت هایی است که بچه ها پشت در خانه ها سنگ زنان و با صدای بلند می خوانند تا صاحبخانه متوجه حضورشان گردد و به آنها شیرینی هدیه بدهد.

عدم حمایت میراث از اجرای جشن گرگیعان

آل کثیر درباره جریان ثبت ملی این آیین می افزاید: اداره میراث فرهنگی صاحب میراث فرهنگی و تاریخی مردم است و بیشتر از هر نهاد یا فرد دیگری باید شناخت و اشراف داشته باشد. اما سال اولی که برای ثبت این آیین اقدام کردم، متوجه شدم که میراث فرهنگی استان هیچ شناختی نسبت به آیین گرگیعان و هیچ مستنداتی از این آیین ندارد. وقتی با این واقعیت روبه رو شدم، بنده مجبور شدم به جای میراث فرهنگی، تحقیقات تاریخی درباره این آیین را انجام دهم و تمام مستندات موجود را جمع آوری کنم.

او ادامه می دهد: پس از سه سال کوشش و توجیه میراث فرهنگی که این آیین، آیینی محلی و معنوی مردم است و بعد از آن که این آیین را به مسؤولان میراث فرهنگی استان شناساندم، توانستم با یاری این ارگان این آیین را به نام تمام مردم عرب کشور به ثبت ملی برسانم.

آل کثیر می گوید: داستان همکاری میراث به خوبی تمام نمی گردد و پس از ثبت ملی گرگیعان، میراث فرهنگی گرگیعان در اجرا و ترویج این آیین هیچ حمایتی نکرد. او عنوان می نماید: گرگیعان جشنی بچه هاه است و به وسیله محور قرار دریافت بچه ها در جشن میلاد امام حسن(ع)، ارادت و حب اهل بیت(ع) نیز ترویج و آموزش داده می گردد چرا که در ذهن کودک سرور و شادی به وجود آمده از میلاد امام حک خواهد شد.

منبع: زینب مرزوقی - خبرنگاران خوزستان / روزنامه خبرنگاران