طولانی ترین عصب بدن - تور کیش

طولانی ترین عصب بدن

نویسنده:دکترعلی ملائکه

آشنایی با عصب واگ

عصب واگ طولانی ترین عصب مغزی است که از ساقه مغز تا اندام های داخلی شکم امتداد دارد. این عصب، عصب دهم جمجمه ای از 12 جفت عصب مغز است.

واگ یعنی چه؟

واگ کلمه ای لاتینی به معنای سرگردان است و این توصیف دقیقی از این عصب است که از پشت جمجمه خارج می گردد و جهتی طولانی را در گردن، قفسه سینه و شکم می پیماید و شاخه های متعددی به ریه ها، قلب، حنجره، معده و گوش ها می دهد. این عصب را عصب پنوموگاستریک هم نامیده اند؛ چون هم به معده و هم به ریه ها عصب دهی می نماید.

در اغلب اوقات، شما متوجه اعمال اعصاب واگ راست و چپ که جزیی از دستگاه عصبی اتوماتیک ند، نمی شویداما هنگامی متوجه کار این عصب می شوید که فعالیت آن در نتیجه بیماری یا آسیب متوقف شده باشد زیرا عصب واگ یکی از حیاتی ترین اعصابی است که نظم فعالیت بدن را حفظ می نماید. بدون کارکرد این عصب، شما نمی توانید صحبت کنید، نفس بکشید و غذا بخورید و حتی بدون این عصب، ضربان قلب تان هم نامنظم می گردد. عصب واگ مجموعه ای گسترده از پیغام ها را از مغز به اندام های داخلی ارسال می نماید و پیغام های حسی را از این اندام ها دریافت می نماید و این پیغام ها مسوول شماری از پاسخ های ناخودآگاه بدن هستند.

عصب واگ اطلاعات دریافتی از دستگاه عصبی را به مغز می برد و و اطلاعات لازم در خصوص اینکه بدن چه کار می نماید را فراهم می آورد و بعلاوه اطلاعاتی را مخابره می نماید که گروهی از پاسخ های بازتابی (رفلکس های) عصبی را کنترل می نمایند. اطلاعات حسی از گوش خارجی و مجرای آن و از حلق و بخش بالایی حنجره به این عصب وارد می شوند. رشته های طویل تر آن به اندام های درون قفسه سینه و شکم می فرایند و اندام های مختلفی از ریه ها و قلب گرفته تا مجرای گوارشی از مری تا نیمی از روده عظیم را عصب دهی می نمایند. پیغام های دریافتی از این رشته های عصبی باعث ایجاد بازتاب های عصبی بسیاری می شوند که ایستگاه آنها در ساقه مغز است و به صورت پاسخ های دستگاه عصبی اتوماتیک یا پاسخ های حرکتی ظاهر می شوند. برای مثال، وجود مواد تحریک نماینده در راه های هوایی باعث تحریک پایانه های رشته های حسی عصب واگ می گردد و بازتاب سرفه را ایجاد می نماید، اطلاعات دریافتی در خصوص مقدار هوای موجود در ریه ها می تواند الگوی تنفس را تغییر دهد، اتساع معده به ایجاد بازتاب عصبی می انجامد که دیواره آن را شل می نماید.

جهت عصب واگ

این عصب از ساقه مغز، از ریشه هایی در بصل النخاع که بعد از ریشه های عصب نهم جمجمه ای هستند، منشأ می گیرد. این ریشه ها عصب دهم را تشکیل می دهند و از سوراخ ژوگولار ازجمجمه خارج می شوند، بعد عصب واگ از غلاف شریان کاروتید وارد می گردد و به سمت گردن، قفسه سینه و شکم پایین می آید و به اندام های داخلی مختلف عصب می دهد. این عصب علاوه بر اینکه به اندام های داخلی عصب می دهد، اطلاعات حسی را از این اندام ها به دستگاه عصبی مرکزی مخابره می نماید. 80 تا 90 درصد رشته های عصبی در عصب واگ اعصاب آوران هستند که شرایط اندام های داخلی را به مغز اطلاع می دهند. هر دو عصب واگ راست و چپ در غلاف کاروتید، در کنار شریان کاروتید نزول می نمایند. عصب واگ راست شاخه ای به نام عصب راجعه حنجره ای راست را ایجاد می نماید که به دور شریان زیرترقوه ای (ساب کلاوین) می پیچید و دوباره از گردن در میان نای و مری بالا می رود و به حنجره عصب دهی می نماید. بعد عصب واگ راست به سمت جلو می آید و از عقب ورید اجوف فوقانی می گذرد و در پشت نایژه اصلی راست حرکت می نماید و شبکه های عصبی به قلب، ریه و مری می دهد. عصب واگ چپ در میان شریان کاروتید اصلی چپ و شریان زیرترقوه ای (ساب کلاوین) چپ وارد قفسه سینه می گردد و از روی قوس شریان آئورت نزول می نماید. این عصب یک شاخه راجعه حنجره ای چپ ایجاد می نماید که با پیچیدن به دور قوس شریان آئورت به سمت نای و مری صعود می نماید. عصب واگ چپ پس از دادن شاخه های عصبی به قلب، شبکه عصبی در ریه و مری ایجاد می نماید و در نهایت با نام تنه قدامی واگ، از سوراخ مری در دیافراگم وارد شکم می گردد. عصب واگ رشته های پاراسمپاتیک حرکتی را برای همه این اندام های داخلی از گردن تا نیمی از روده عظیم (به جز غده های فوق کلیوی) فراهم می نماید. عصب واگ بعلاوه به چند عضله اسکلتی هم عصب می دهد، از جمله عضلات حنجره. به این معنا عصب واگ مسوول وظایف متعددی از قبیل تنظیم ضربان قلب، حرکات دستگاه گوارش و تعریق دارد و بعلاوه در چند حرکت عضلانی در دهان، از جمله حرف زدن (به وسیله عصب راجعه حنجره ای) و باز نگه داشتن حنجره هنگام نفس کشیدن نقش دارد. عصب واگ بعلاوه رشته های آورانی را به مجرای گوش خارجی و بخشی از پوشش مغز (مننژ) می دهد. برای همین است فردی که داخل گوش اش را دستکاری می نماید، (مثلا برای تمیز کردن موم گوش با گوش پاک کن) ممکن است به سرفه بیفتد.

توضیح وظایف واگ

رشته های عصبی حرکتی درون عصب واگ عمده ترین بخش پاراسمپاتیک دستگاه عصبی اتوماتیک (بخش غیرارادی دستگاه عصبی) را تشکیل می دهند. بخش پاراسمپاتیک دستگاه عصبی اتوماتیک در مقابل بخش سمپاتیک این دستگاه قرار می گیرد و آثار این دو بخش متضاد هم است. برای مثال، تحریک دستگاه عصبی پاراسمپاتیک ضربان قلب را کند و تحریک دستگاه عصبی سمپاتیک ضربان قلب را تند می نماید. تحریک عصب واگ ضربان قلب را کاهش می دهد و تحریک شدید آن ممکن است حتی باعث ایست قلب گردد. برای اولین بار اوتو لووی در سال 1921 نشان داد که تحریک عصب واگ در یک قورباغه به آزادی ماده ای می انجامد که می تواند ضربان قلب قورباغه دیگری را که تنها به وسیله انتقال مایعات با قورباغه اول ارتباط داشت، کاهش دهد. او این عامل ناشناس را واگوستوف نامید. امروزه می دانیم که پایانه های عصب واگ در محل گره ضربان ساز قلب یک واسطه شیمیایی به نام استیل کولین آزاد می نمایند که سرعت ضربان قلب را کاهش می دهد. این تنظیم سرعت ضربان قلب به طور مداوم صورت می گیرد و تأثیر دستگاه عصبی سمپاتیک را متعادل می نماید. رشته های عصب واگ در ریه ها، عضلات صاف جدار مجاری هوایی را تحریک می نمایند و باعث افزایش مقاومت در برابر جریان هوا می شوند (انقباض برونش ها). در اینجا هم دستگاه عصبی سمپاتیک در جهت مخالف باعث شل شدن دیواره مجاری هوایی (گشاد شدن برونش ها) می گردد. رشته های عصب واگ در دستگاه گوارش عضلات صاف جدار معده و روده را تحریک می نمایند، اما در خصوص دریچه حلقوی (اسفنکتر) خروجی معده، که باعث ماندن محتویات معده درون آن می گردد، اثر مخالف دارد و آن را شل می نماید. رشته های عصب واگ بعلاوه ترشح اسید معده و آنزیم های گوارشی را که از معده و روده آزاد می شوند، بعلاوه خروج صفرا را از کیسه صفرا تحریک می نمایند. عصب واگ ترشح هورمون های لوزالمعده که به ذخیره کردن مواد غذایی جذب شده یاری می نمایند، را هم تحریک می نماید. در مجموع این تأثیرات دستگاه گوارش را حین و پس از غذا خوردن به کار می اندازد که باز در جهت متضاد با اثر دستگاه عصبی سمپاتیک است که دستگاه گوارش را غیرفعال می نماید.

تحریک شدید عصب واگ خطر دارد

فعال شدن عصب واگ به کاهش ضربان قلب، افت فشار خون و یا هر دوی اینها منجر می گردد. این فعال شدن ممکن است در جریان بیماری هایی مانند یک التهاب ویروسی حاد دستگاه گوارش یا التهاب حاد کیسه صفرا، یا در پاسخ به تحریک های دیگر از جمله ماساژ سینوس کاروتید در گردن، مانور والسالوا (حبس کردن نفس و زور زدن)، یا درد به هر علتی (مثلا کشیدن خون برای آزمایش) رخ دهد. اگر فعال شدن عصب واگ بیش از حد باشد، به خصوص اگر فرد دچار کم آبی بدن هم باشد، فرد غش می نماید و به اصطلاح سنکوپ وازوواگال رخ می دهد. بعلاوه در خصوص استرس عاطفی شدید که دستگاه عصبی سمپاتیک به شدت فعال می گردد، فعال شدن جبرانی دستگاه عصبی پاراسمپاتیک با افت ناگهانی فشار خون و سرعت ضربان قلب می تواند به غش کردن بینجامد. این نوع غش کردن، سنکوپ وازووگال، بچه ها کم سن وسال و زنان را بیشتر مبتلا می نماید و بعلاوه ممکن است باعث از دست رفتن کنترل ادرار در لحظات ترس شدید گردد. تحریک انتخابی این عصب می تواند به اسم یک شیوه درمانی به کار رود. برای مثال، به نظر می رسد تحریک عصب واگ برای افراد مبتلا به افسردگی مفید باشد و بعلاوه گاهی از تحریک این عصب برای درمان صرع استفاده می گردد.

منبع:http://salamat.com

منبع: راسخون